مجازات قصور و تخلف پزشکی چیست؟ | قصور پزشکی در عمل زیبایی

امروزه داشتن دانش حقوقی یکی از مهمترین الزامات روز دنیاست زیرا در این دنیای پر از تنش داشتن دانش حقوقی در تمامی امور میتواند در مواقع ضرور بسیاری از مشکلات حقوقی ما را به راحتی حل کند. داشتن آگاهی از مسائل و مشکلات حقوقی که به صورت روزانه با آنها برخورد داریم باعث میشود که از هرگونه اختلاف و کشمکش های حقوقی که میتواند عواقب حقوقی و قضایی را برای ما به بار بیاورد دوری کنیم.

بنابراین در این مقاله قصد داریم شرایط احراز قصور و تخلف پزشکی را به صورت کاملا واضح و شفاف برای شما توضیح دهیم و حقوق بیماران و نحوه شکایت از پزشک و هر اطلاعاتی را که لازم است در این مورد بدانید در اختیار شما قرار خواهد گرفت، تا در مواقع لازم بتوانید از این اطلاعات استفاده کنید و یا در اختیار دیگران قرار دهید افراد براساس آن اقدام کنند.

حقوق علمی است که طبق آن افراد می آموزند که در مواقع مختلف چگونه با هم برخورد کنند . بنابراین میتوان گفت که علم حقوق دارای ظرافت و جزییات دقیقی میباشد که کوچکترین تغییر در کلمات و جملات حقوقی باعث میشود که مفهوم و برداشت از یک عبارت به طور کلی عوض شود و تاثیر بسزایی در قواعد و مقررات قانونی بگذارد. از جمله کلمات مهم تقصیر و قصور میباشند که در خصوص جرائم پزشکی و در بحث خسارات بارها مورد بحث قرار گرفته اند.

زیرا در صدور حکم اینکه فرد دچار تقصیر شده است یا قصور میتواند به کل موضوع حکم را تعقییر دهد. بنابراین ابتدا به تعریف قصور و تقصیر میپردازیم.

تعریف قصور در حقوق

قصور یعنی اینکه جرمی بر خلاف مقرارات قانونی و بدون اینکه عمد و مسامحه ای در کار باشد رخ دهد. به طور مثال فردی که برای اولین بار وارد ایران میشود و از قوانین ایران بی اطلاع است و به همین سبب با پوشش نامناسب در مکانهای عمومی حاضر میشود، در این مورد نمیتوان این خانم را به جرم بی حجابی دستگیر کرد زیرا از این قانون در ایران بی اطلاع بوده است.

مهمترین نکته در احراز قصور این است که بدانیم فرد هیچگونه اطلاعی در خصوص عملی که انجام داده ندارد و بدون علم و آگاهی و به صورت غیر عمد مرتکب جرم میشود.

تعریف تقصیر در حقوق

تقصیر در علم حقوق به معنای خودداری از انجام کاری است که باید آن را انجام داد. تقصیر درحقوق به معنی خودداری از انجام کاریست.

در تقصیر بر خلاف قصور شخص با علم و آگاهی خود با وجود اینکه توانایی انجام کاری را دارد از انجام آن کار خودداری می کند. بنابرین میتوان گفت تقصیر با عمد است و فرد عامدانه و با اطلاع کامل از انجام دادن کاری سر باز میزند. به طور مثال هنگامی که در تقصیر پزشکی، پزشک برای بیمار تجویز لازم را صورت نمیدهد و آن را فراموش میکند، در اینگونه موارد تقصیر پزشکی رخ میدهد.

تفاوت تقصیر و قصور در علم حقوق چیست

طبق تعاریف بالا میتوان تفاوت تقصیر و قصور را در موارد زیر خلاصه کرد:

1. قصد عمد و غیر عمد بودن میتواند اولین تفاوت تقصیر و قصور باشد. در تقصیر فرد عمل ارتکابی را از روی عمد و با آگاهی انجام میدهد در صورتی که در قصور عمدی وجود ندارد.
2. با استناد به تبصره ماده 145 قانون مجازات اسلامی که میگوید تقصیر اعم از بی مبالاتی و بی احتیاطی است که از مصادیق قصور محسوب می شوند، میتوان گفت تقصیر از عمد و بر اثر بی احتیاتی رخ میدهد.
3. فردی که مرتکب تقصیر میشود علاوه بر جنبه مدنی بعدکیفری نیز دارد در صورتی که مرتکب قصور تنها از جنبه مدنی مورد مجازات قرار میگیرد.

از نظر قانون پزشکان مسئول خطاهای ارتکابی خود میباشند و بایستی قصوراتی را که در اثر غفلت یا عدم مهارت و سهل انگاری و یا عدم رعایت موازین پزشکی و مقررات دولتی انجام میدهند جبران کنند.

از آنجا که عوامل مختلفی میتواند در تشخیص و درمان بیمار دخیل باشد، هیچ پزشکی نمیتواند نتیجه درمان را تضمین کند، اگر پزشکی بیمار را معاینه کند و نتواند بیماری او را تشخیص دهد قصور به حساب نمی آید.

قصورات پزشکی در بهترین شرایط نیز ممکن است به وجود بیاید از قبیل: حاذق بودن پزشک، معلومات کافی، حسن نیت، رعایت مقرارات قانونی، احساس مسئولیت و...

قصور و تخلف پزشکی چه مجازاتی دارد؟

طبق ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام می‌دهد موجب تلف یا صدمه بدنی شود، ضامن دیه است مگر آن که عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا این که قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیری هم نشود و چنانچه اخذ برائت از مریض به دلیل نابالغ یا مجنون بودن او، معتبر نباشد یا تحصیل برائت از او به دلیل بیهوشی و مانند آن ممکن نشود، برائت از، ولی مریض تحصیل می‌شود.

بر اساس تبصره ماده 495 ق.م.ا در صورت عدم قصور یا تقصیر پزشک، در علم و عمل برای وی ضمان وجود ندارد هرچند برائت اخذ نکرده باشد.

طبق ماده ۴۹۶ قانون مجازات اسلامی، پزشک در معالجاتی که دستور انجام آن را به مریض یا پرستار و مانند آن صادر می‌کند، درصورت تلف یا صدمه بدنی ضامن است مگر آنکه مطابق ماده ۴۹۵ این قانون عمل کند.

طبق تبصره‌ یک و دو ماده 496 ق.م.ا نیز در موارد مزبور، هرگاه مریض یا پرستار بداند که دستور اشتباه است و موجب صدمه و تلف می‌شود و با وجود این به دستور عمل کند، پزشک ضامن نیست بلکه صدمه و خسارت مستند به خود مریض یا پرستار است. همچنین در قطع عضو یا جراحات ایجاد شده در معالجات پزشکی طبق ماده ۴۹۵ این قانون عمل می‌شود.

قصور پزشکی چیست؟

اگر بخواهیم در چند کلام ساده و عامیانه قصور پزشکی را تعریف کنیم باید بگوییم به بی احتیاطی و کوتاهی کردن پزشک در انجام و ظایف پزشکی خود، قصور پزشکی میگویند.

هرگونه فعل یا ترک فعل توسط پزشک که منجر به آسیب بیمار شود مصداق قصور پزشکی میباشد.

قصور پزشکی در شرایط زیر به وجود می آید:

• پنهان کردن حقیقت از بیمار
• مسئولیت درمان بر عهده پزشک باشد.
• تخطی پزشک از انجام وظیفه
• تخطی پزشک موجب آسیبات روحی و یا جسمی شود. ( منظور از تخطی انجام فعل ممنوع و یا ترک فعل لازم است.)
• کوتاهی در اقدامات لازم مانند تصویر برداری جهت تشخیص شکستگی
• کوتاهی در دریافت شرح حال از بیمار و یا عدم معاینه جهت تشخیص
• خطرهای درمان مانند شکستن سر سوزن هنگام جراحی در بدن بیمار
• عدم ارجاع بیمار به متخصص مربوطه
• عدم معاینه مجدد بیمار
• عدم تهیه گزارش دقیق پزشکی
• قصور جنایی مانند: فوت یا صدمه شدید به بیمار

از پزشکان کم سن انتظار نمیرود که مانند یک پزشک کارآزموده و با تبحر عمل کنند بلکه آنان باید براساس مهارتی که امتحان آن را با موفقیت گذرانده اند و تجربه‌هایی که کسب کرده اند رفتار کنند. و همچنین انتظار نمی‌رود ازتمامی پیشرفت‌ها در زمینه پزشکی اطلاع داشته باشند، بلکه بایستی نسبت به پیشرفت‌ها آگهی لازم را داشته باشند.

مسئولیت پزشکان: تمامی پزشکان در قبال اعمال تشخیصی و درمانی خود مسئول هستند و در صورتی که پزشکی با قصور خود در بدن بیمار ایجاد خسارت کند بایستی جبران نماید.

انواع مسئولیت پزشکی

سه نوع مسئولیت پزشکی وجود دارد که در زیر به آنها میپردازیم:

• اخلاقی: هر پزشکی به لحاظ اخلاقی، شرعی و انسانی خود را در پیشگاه خداوند مسئول بداند و با این دیدگاه به معالجه و درمان بیمار بپردازد.
• انتظامی: مسئولیت انتظامی برای یک پزشک زمانی رخ میدهد که از قوانین نظام پزشکی تخطی کند.
• قانونی: که شامل مسئولیت مدنی و جزایی میشود. که در مسئولیت مدنی، اشخاص حقیقی دچار خسارت می‌شوند که از طریق شرکت‌های بیمه خسارت را دریافت می پردازند. اما در مسئولیت جزایی، ضرر ناشی از مسئولیت پزشکی متوجه جامعه میشود مانند: سقط جنایی و گواهی خلاف.

انواع قصور پزشکی

قصور پزشکی نوعی جرم است که مخصوص پزشکان میباشد و خود در حکم جرم شبه عمد است. قصور از نظر لغوی و در علم حقوق نیز به معنای کوتاهی‌کردن است. قصور پزشکی به زبان ساده و عامیانه به این معناست که پزشک از وظیفه خود سرپیچی کند حال یا باید کاری را انجام بدهد و سرپیچی کند و یا اینکه نباید کاری را انجام دهد و به عمل دست میزند.

جرائم عبارتند از:

عمدی (با سوء نیت، قصد فعلی و قصد جرم): هرگاه فردی کاری را عمدا انجام دهد که باعث وقوع جرم و یا جنایتی شود، جرم رخ داده عمدی محسوب می شود.

غیرعمد یا شبه عمد: در این مورد جرم ارتکابی همراه با تقصیر است، یعنی در آن قصد فعل یا انجام کاری وجود دارد ولی قصد جرم وجود ندارد. مجازات این گونه قصور پزشکی دیه است.

خطای محض: در این مورد مجرم بدون سو نیت قبلی و بدون تقصیر، در حالتی که نه قصد فعل و نه قصد جرم را دارد مرتکب میشود.که مجازات آن، دیه است.

تقصیر: تقصیر خود مشتمل است بر بی مبالاتی، بی احتیاطی، عدم مهارت و رعایت نکردن مقررات دولتی.

• بی مبالاتی: ترک فعلی است که انجام آن ضروری است مانند انجام آزمایشات لازم قبل از عمل بیمار و یا عدم انجام معاینات قلب و نگرفتن نوار قلب قبل از عمل بیهوشی.
• بی احتیاطی: بی احتیاطی بر اثر انجام فعلی که نباید صورت میگرفته و گرفته است به وجود می آید. به طور مثال: یکی از وسایل جراحی در داخل شکم بیمار حین جراحی جامانده است.
• عدم مهارت: به معنای عدم دانش و تبحرعلمی لازم جهت انجام کاری تخصصی است.

کشمکش‌های حقوقی میان پزشکان و بیماران

اگر سری به دادگاه ها بزنید متوجه خواهید شد که پروندهای زیادی وجود دارد که موضوع آنها مشکلات پیش آمده بین بیماران و پزشکان آنهاست که باعث به وجود آمدن شکایات حقوقی و کیفری شده است. اختلافات بین پزشک و بیمار معمولا بر اثر مواردی از قبیل: بی توجهی پزشک حین درمان، تشخیص اشتباه، عدم علم پزشک و ...صورت میگیرد.

حقوق بیماران در خطای پزشکی

قانون تمام تلاش خود را در جهت حفظ حقوق افراد در تمام جوانب به کار گرفته است که حقوق مابین پزشکان و بیماران نیز از چشم قانون پنهان نمانده است و مقراراتی وضع کرده است تا شاکی بتواند با استناد به آنها از حق خود دفاع کند. بنابراین بیمار میتواند در صورت هرگونه قصور از سوی پزشک که بر مبنای قانون باشد از او شکایت کند.

انواع و نمونه‌های مختلف خطاهای پزشکی

هرگونه بی‌مبالاتی هنگام انجام وظایف پزشکی، عدم رعایت مسائل قانونی و علمی در فرآیند درمان، عدم مهارت و دانش کافی جهت معالجه بیمار، افشای راز بیمار، اقدام به تبلیغات واهی و فریبکرانه برای جذب بیمار که خلاف واقعیت باشد و … از سوی پزشک، به لحاظ  قانونی جرم و نمونه هایی بارز از قصور پزشکی محسوب می‌شوند. تخلفات پزشکی را میتوان به 2 دسته قصور و تقصیر پزشکی دسته بندی کرد.

قصور یا تقصیر پزشکی

هرگونه عملی که باعث جرح و آسیب به بیمار شود و این عمل توسط پزشکان و یا پرسنل آن‌ها انجام شود و یا ارتکاب به ترک فعلی که انجام ندادن آن باعث صدمه به بیمار و جلوگیری از تکمیل روند درمان و یا باعث ورود آسیب به بیمار شود، مصداق قصور پزشکی میباشد. هرگاه که قصور پزشکی رخ دهد میتوان گفت که نوعی غفلت و اهمال رخ داده است.

شرایط احراز قصور پزشکی و چگونگی اثبات تقصیر پزشک

برای اثبات قصور پزشکی بیمار بایستی دلایل و مدارک کافی و قوی برای اثبات ادعای خود مبنی بر بی احتیاتی و بی مبالاتی پزشک ارائه دهد و بتواند ثابت کند که پزشک از علم و مهارت کافی برخوردار نبوده است. زیرا در قانون اصل بر این است که پزشک و کارد درمان در معالجه و درمان بیمار هیچگونه غفلت و کوتاهی مرتکب نمیشوند و سلامتی بیماران در الویت کار آنها قرار دارد. بنابراین هرگاه ادعایی مبنی بر قصور پزشکی در دادگاه صورت بگیرد بایستی همراه با ادله ای قوی باشد تا بتواند به اثبات برسد.

سازمان نظام پزشکی برای رسیدگی به جرایم قصور پزشکی تشکیلاتی دارد که پس از هر شکایت و تشکیل جلسات رسیدگی توسط کارشناسان اگر قصور پزشک به اثبات برسد در صدد جبران خسارت وارده به بیمار بر می آیند .

احراز قصور پزشکی به این گونه است که محاکم قضایی مربوطه با در نظر گرفتن شرایط، مدارک و شواهدی را که توسط بیمار یا نزدیکان و بستگان وی ارائه شده است به همراه نامه پزشکی قانونی، را توسط کمیسیون نظام پزشکی مورد بررسی قرار میدهند و در صورت اثبات قصور پزشکی رای بر محکومیت پزشک صادر خواهد شد.

مجازات پزشکان متخلف

بعد از رسیدگی به پرونده و اثبات قصور پزشکی، پزشک به پرداخت دیه محکوم خواهد شد. میزان دیه پرداختی به نوع  میزان آسیب و عارضه ای که متوجه بیمار شده است بستگی دارد، که پزشک خاطی موظف به پرداخت آن میباشد.

گاهی اوقات محاکم قضایی تنها به مجازات نقدی بسنده نمیکنند و پزشک را طبق قوانین سازمان نظام پزشکی نیز مجازات میکنند، مجازاتی از قبیل ابطال پروانه طبابت و یا تعلیق آن،که این مجازات نتیجه تخلف انتظامی پزشکان میباشد.

نحوه رسیدگی به شکایت احراز قصور پزشکی

هرگاه بیماری در طی درمان بر اثر کوتاهی و غفلت پزشک دچار آسیب و عارضه ای شود، بیمار و یا نزدیکانش میتوانند بر علیه پزشک معالج طرح دعوا کنند و حق و حقوق خود را از طریق قانون مبنی بر جبران خسارت از پزشک معالج مطالبه کنند.

مراجع ذی‌صلاح برای شکایت از پزشک

هرگاه بیماری در اثر قصور پزشکی دچار آسیب و صدمه ای شود میتواند از طریق تنظیم و ثبت شکواییه در دادسرای ویژه جرایم پزشکی در تهران و یا دادگاه عمومی و انقلاب در شهرستانها از پزشک معالج خود شکایت کند.

در اینگونه موارد بیمار میتواند برای خود وکیل انتخاب کند. پرونده پزشکی بیمار پس از شکایت در دادسرا به کمیسیون پزشکی جهت رسیدگی ارجاع داده میشود، کمیسیون پزشکی تشکیل شده از گروهی از پزشکان حاذق میباشد که میتوانند تمام جوانب پرونده (مدارک و شواهد بیمار و اقدامات پزشک )را جهت تایید و رد ادعای بیمار رسیدگی کنند.

بعد از رسیدگی و بررسی مدارک و قرائن و احراز قصور پزشکی، پرونده جهت رسیدگی به شعبه رسیدگی‌کننده ارسال میشود. در این مرحله پزشک به همراه کادر درمان خود که پرونده آنها در حال رسیدگی است در دادسرا حاضر شده و با ارائه توضیحات و مدارک، از خود دفاع کند و اگر بتواند دادسرا را متقاعد کند قرار منع تعقیب و توقف برای وی صادر خواهد شد.

اما اگر نتواند دادسرا را متقاعد به عدم قصور پزشکی خود کند و دادسرا ادعای قصور پزشکی را نزدیک به واقعیت بداند، کیفر خواست صادر کرده و رسیدگی به پرونده را از دادگاه خواستار میشود و در جلسه دادگاه شخص شاکی (بیمار)یا وکیل وی به همراه پزشک و کادر درمان در دادگاه حاضر شده و به ارائه توضیح و دلایل خود میپردازند و دادگاه کیفری نیز پس از رسیدگی نظریه کمیسیون پزشکی و ادله بیمار و پزشک رای نهایی را صادر خواهد کرد.

وکیل برای شکایت از پزشک

از آنجا که مسائل حقوقی بسیار پیچیده هستند و شخص عادی از عهده رسیدگی به اینگونه پرونده ها بر نمی آید توصیه میشود که در برخود با مسائل حقوقی و قصور پزشکی از یک وکیل با تجربه کمک بگیرید تا بتوانید مراحل قانونی و حقوقی پرونده را به درستی طی کنید.